پیجر یک دستگاه گیرنده رادیویی کوچک می باشد که امکان دریافت پیام، توام با دسترسی مداوم یک طرفه را برای کاربر فراهم می نماید. این سیستم شبکه پیجر در سال 1921 توسط دیترویت (آمریکا) مورد استفاده قرار گرفت. اصطلاح پیجر اولین بار در سال 1959 در اشاره به یک محصول ارتباط رادیویی ساخت شرکت موتورولا بکار گرفته شد و آن وسیله کوچکی بود که پیامهای رادیویی را به کسانی که آن را حمل می کردند، می رساند.

در اوایل دهه 1990 پیجرهای با پوشش آنتن دهی وسیعی به بازار آمد و تعداد استفاده کنندگان آن به 22 میلیون نفر رسید. در سال 1994 بیش از 61 میلیون نفر از پیجر استفاده می کردند. در کشورهای پیشرفته پس از یک دوره رکود کوتاه مدت پیجر مجددا به عنوان یک وسیله ارتباطی، کارامد، بی خطر و ارزان مورد توجه قرار گرفته و استفاده از آن بجای سایر وسایل ارتباطی بسیار معمول گشته است. بطوریکه در سال 2003 تعداد مشترکین به بیش از 250 میلیون نفر رسید.

پیجر چگونه کار می کند؟

پیجر یک وسیله پیام گیر ارتباط قابل حمل می باشد. شخص ارسال کننده پیام (خواهان ارتباط calling party)، از تلفن معمولی برای گرفتن شماره پیجر طرف مقابل استفاده می کند و پیام عددی یا حرفی یا صوتی خود را ارسال می کند. در مدت کوتاهی پیام توسط گیرنده پیجر دریافت شده و دارنده پیجر با شنیدن صدای بیپ و یا لرزش بدون صدا،‌از رسیدن پیام آگاه می شود.

 این پیام در صفحه نمایشگر(LCD) پیجر قابل رویت می باشد. رمز و راز پیجر در این است که در داخل آن جعبه کوچک گیرنده ای کار گذاشته شده که در عین سادگی از نظر تکنیکی بسیار پیچیده می باشد.

گیرنده پیجر

پیجر(Pager) یک لغت انگلیسی است و فارسی آن توسط فرهنگستان ادب فارسی به پیجو معادل سازی شده است و در واقع یک دستگاه گیرنده رادیویی می باشد. اما تعریف استاندارد بین المللی از پیجینگ توسط اتحادیه بین المللی مخابرات بصورت زیر ارائه گردیده است.

«پیجینگ سرویسی است یک طرفه و غیر صوتی که پیامهای عددی و حروفی را ارسال می کند»

انواع پیجر

1. پیجر بوقی یا بیپر (Beeper): ابتدایی ترین نوع پیجر میباشد که با دریافت سیگنال از مراکز پیام به صدا در آمده و صاحب خود را از وجود پیام در مرکز آگاه می کند که بعنوان نسل اول پیجر نام برده می شود.
2. پیجر عددی (Numeric): این نوع پیجر با داشتن یک صفحه نمایشگر کوچک اعداد ارسال شده توسط مرکز پیام (Paging Terminal) را برروی صفحه نمایش نشان می دهد.
3. پیجر صوتی(Voice Pager): این نوع پیجر با داشتن امکان دریافت و پخش صدا در بعضی از موارد خاص کاربرد دارد که توسط اپراتور پیام صوتی به مشترک ارسال می گردد. نوع پیشرفته آن نیز امکان دریافت و ضبط صدا را دارد که به دلخواه مشترک در موقع مناسب می تواند به پیامهای رسیده گوش دهد. این نوع پیجر جای خود را به تکنولوژی دیجیتالی واگذار کرده که پیجر عددی است.
4. پیجر حروفی – عددی (Alphanumeric): متداول ترین گیرنده پیجر حروفی و عددی است و نسل جدیدی از استانداردهای پیام رسانی مانند پروتکل POGSAG می باشد که علاوه بر نمایش اعداد قادر به ارسال حروف بصورت رمز و گشایش و تماس آنها بصورت حرف می باشد و به دو صورت اپراتوری و مستقیم می توان روی این نوع پیجرها پیام ارسال نمود که امکان پیام رسانی سریعتر، ظریف و قابلیت اطمینان بیشتری را به دارنده آن می دهد.
5. پیجر دو طرفه (Tow–Way Pager): اصولا پیجر گیرنده یک طرفه است. لذا بمنظور تنوع بخشیدن و ایجاد جذابیت بیشتر اخیرا گیرنده هایی ساخته شده است که پس از دریافت پیام گیرنده پیامی برای فرستنده ارسال می کند که با ارسال این سیگنال یا پیام، گیرنده دریافت پیام را تایید می کند. طراحی این سیستم بسیار پیچیده و دارای هزینه بسیار بالاست.

نمونه ای از یک گیرنده پیجر

ساختار اصلی شبکه رادیویی پیجر

اصولا طراحی شبکه های رادیویی به عوامل زیادی بستگی داشته و می توان گفت عواملی چون: پیش بینی میزان ترافیک مشترکین، درجه سروسی دهی، تعداد مدارات ارتباطی به شبکه، فرهنگ مکالمه تلفنی مشترکین، تراکم جمعیتی مشترکین، وسعت منطقه، ساختار و جغرافیای محیطی منطقه تحت پوشش، میزان مکالمات در ساعات پر ترافیک، احتمال دریافت مکانی و زمانی، آرایش ایستگاهها از نظر موقعیت مکانی،‌ توان انتشار امواج، رفع مشکلات تداخل فرکانسی،‌تعداد و نوع استفاده از حاملهای گوناگون فرکانس، محدودیت در گسترش محدوده پوشش رادیویی، میزان مطلوب نسبت signal به noise، ظرفیت اولیه شبکه در مرحله راه اندازی،‌ گسترش ظرفیت سیستم در ارتباط با افزایش تعداد مشترکین شبکه، رشد جمعیت منطقه از نظر شهری و روستایی،‌ توزیع تلفن در شبکه تلفن ثابت، میزان تقاضای امور تجاری،‌ صنعتی، سیاحتی و مسافرتی و … نقش تعیین کننده ای در طراحی اصولی شبکه را دارا می باشد.

بطور کلی اجزاء ساختاری یک شبکه پیجر یک طرفه رادیو دیجیتال بدون در نظر داشتن نوع پروتکل آن و اینکه از نوع برون ایستگاهی Off Site (برای استفاده در منطقه وسیع و یا سراسری) و یا از نوع درون ایستگاهی On site (برای استفاده در محوطه های بیمارستانی،‌ کارخانجات و غیره) باشد را می توان به شرح ذیل دسته بندی کرد:

1. ترمینال پیجینگ: عبارتست از یک یا چند ترمینال رادیویی پیجویی با واسطه های ورودی جهت دریافت پیامهای فراخونی خواهان مشترکین از شبکه های PSTN و PSPDN و غیره، اعمال مدیریت لازم بر روی آنها از نظر امور مشترکین و نهایتا انتقال پیامهای اولیه به طبقه بعدی واحد پردازنده سیستم.
2. پردازنده سیستم: پردازنده سیستم طبقه بندی بوده که نقش یک سوئیچ را نیز ایفا می کند. یعنی در این مرحله پیامهای پیجویی اولیه و دریافتی از ترمینال (ها) رادیویی را با اعمال مدیریت لازم و بر حسب پروتکل تعریف شده مثلا POCSAG در قالب اطلاعات اصلی (پیجویی) و فرعی (کنترلی) به طبقه بندی یعنی واحد کنترل کننده منطقه ای بصورت درجا و با از طریق بستر انتقال ارسال میشود.
3. کنترل کننده منطقه ای: ضمن تقسیم پیامهای کد شده (اصلی و فرعی) نقش کنترل فرستنده ها را با مدیریتی از پیش تعریف شده ایفا می کند. واحد (های) کنترل کننده منطقه ای می تواند بصورت درجا و در کنار واحد پردازنده سیستم، نصب و یا از طریق بستر انتقال مناسب در فاصله دورتری و یا در منطقه دیگری مستقر شود.
4. ایستگاه رادیویی: شامل یک یا چند دستگاه فرستنده ثابت یک یا چند کاناله بوده که پیامهای واصله خواهان مشترکین را برای پیجر مشترک مربوطه در سطح منطقه تعریف شده و تحت پوشش شبکه و از طریق آنتن ایستگاه ارسال می کند.معمولا این واحد به یک سیستم گیرنده همزمان کننده نیز تجهیز می شود.
5. بستر انتقال: این واحد در بین واحدهای کنترل کننده منطقه ای و ایستگاه رادیویی و یا بعضا بین واحد کنترل کننده منطقه ای و واحد پردازنده سیستم قرار دارد و حامل پیامهای پیجویی کد شده و تقسیم شده برای مناطق از قبل تعریف شده می باشد.
6. نحوه به کارگیری فرستنده ها: در ارسال پیامها، بطور کلی فرستنده های یک سیستم پیجو می تواند پیامهای پیجویی مشترکین را بصورت همزمان SIMULCASTING و یا بصورت تک تک و یا غیر همزمان ارسال کند.

شبکه های پیجر به دو صورت مورد استفاده قرار می گیرند:

• شبکه های عمومی(Public Network)
• شبکه های اختصاصی (Private Network)

الف – شبکه های رادیویی پیجر عمومی

اصطلاحا در سیستم های پیجر،‌ شبکه پیجر عمومی به شبکه هایی اطلاق می شود که در یک شهر، برای سرویس دهی به مشترکین عمومی و برای تعداد بیش از هزار نفر راه اندازی گردد. در این حالت هر شهری بطور مستقل مشترکین خود را سرویس دهی نموده و همچنین در حالتهای خاص می تواند با بهره گیری از شبکه سراسری پیجر، مشترکین شهرهای دیگر را وارد پوشش قرار دهد.

از مشخصات اصلی شبکه پیجر عمومی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. طراحی متناسب با عوارض طبیعی و جغرافیایی شهر مورد نظر، بطوریکه پوشش امواج رادیویی در حد مطلوب بوده و پیام با بهترین کیفیت دریافت گردد.
2. طراحی متناسب با تعداد کاربران شبکه به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم حد اقل 8 تا 16 خط تلفن در مدار ورودی در نظر گرفته می شود. در روش غیر مستقیم تعدادی خطوط تلفن از نوعEnd to End, DID مورد نیاز خواهد بود.

اساس سیستم ارتباط یک طرفه پیجر:

مشترک می تواند در تمام مدت غیبت خود در خواست نماید تا به محض تماس وی پیامهای دریافت شده را به اطلاع وی برسانند.

بازخوانی پیامها : در صورتیکه مشترکی پیامی را به صورت کامل دریافت ننماید در اینصورت با تماس تلفنی با مراکز پیام پیجر، در خواست بازخوانی آن پیام را بکند.سیستم پیجینگ به طور خودکار سابقه چند پیام آخر را جهت بازخوانی ذخیره می کند.

پیام عمومی روزانه:

پیامهایی از قبیل یش بینی وضع هوا، اخبار عمومی، اخبار ورزشی و قیمت ارز و شبکه پیام عمومی محسوب شده و مرکز پیام پیجر همه روزه در ساعات معین آنها را باطلاع مشترکین می رساند.

امنیت پیام:

مشترک جهت ایجاد امنیت در بازخوانی پیامهای خود،‌ می تواند اسم رمزی را تعیین و به مراکز اعلام نماید. بدین ترتیب اگر کسی در خواست بازخوانی پیامهای مشترک مزبور را بکند باید اسم رمز را اعلام نماید، در صورت مطابقت،‌ اپراتور اقدام به بازخوانی خواهد نمود.

ب – شبکه های رادیویی پیجر اختصاصی :

با قابلیت شبکه عمومی برای تعداد کاربر و مکان محدود طراحی و مورد استفاده قرار می گیرد.

سرویسهای شبکه پیجو اصولا با توجه به وضعیت زیربنایی ارتباطی شبکه های PSTN PSPN ،PLMN ،ISDN کشورها دایر و یا بعضا تکمیل و قابل ارائه به مشترکین می شود.

مزایای داشتن پیجر

1. داشتن پیجر به شما آزادی حرکت می دهد. کافیست به مردم بگویید « اگر با من کاری دارید کافیست با پیجر من تماس بگیرید»
2. کسانی که برای شما مهم هستند می توانند در هر زمان به شما دسترسی پیدا نمایند. پیجر وسیله ای است مطمئن – فوری و اختصاصی
3. اگر بنا به مناسبت شغلی ولو برای مدت کوتاهی باید در حال حرکت و دور از محل کارتان باشید، داشتن پیجر به شما این امکان را می دهد که همیشه در دسترس باشید.
4. داشتن پیجر به شما استفاده مادی نیز می رساند. همیشه در دسترس بودن یعنی ارائه سرویس خوب به مشتریها و سرویس خوب به مشتری ها یعنی در آمد بیشتر.
5. همیشه مشتری ها نیستند که نیاز به تماس با شما را دارند. با داشتن پیجر افراد خانواده – فرزندان و دوستان شما نیز می توانند به راحتی با شما تماس بگیرند.
6. از طرف دیگر داشتن پیجر توسط هر یک از اعضای خانواده،‌ به شما این امکان را می دهد هر وقت که بخواهید با همسر و فرزندان خود تماس داشته باشید.
7. همیشه در دسترس بودن به نوعی حرفه ای بودن و کارایی و قابلیت اطمینان محسوب می شود. پیجر همیشه همه این امتیازات را برای شما فراهم می آورد.
8. پیجر باعث صرفه جویی در وقت و پول نیز هست. در شهرهای پر جمعیت امروزی داشتن پیجر بهترین راه صرفه جویی در وقت و پول است.

قابلیتها:

• دریافت پیامها اختصاصی (MMS) در کوتاهترین زمان
• دریافت اطلاعات(IMS)
• دریافت اخبار عمومی (PMS): اجتماعی – ورزشی و هواشناسی
• دریافت اخبار اقتصادی (EMS): نرخ ارز و سکه
• امکان ذخیره کردن و بازخوانی پیامها
• یاد آوری کارهای ضروری روزانه مثل قرار ملاقات و مصرف دارو
• دفترچه یادداشت
• دفترچه تلفن
• اوقات شرعی
• ساعت و تقویم
• بدون نیاز به خاموش کردن